ابن‌رمیح ابوسعید احمد بن محمد نخعی نسویاِبْن رُمَیح، ابوسعید احمد بن محمد (د ۳۵۷ق /۹۶۸م)، محدث، حافظ و فقیه نخعی نَسَوی می‌باشد. ۱ - تشابه اسمیابن حجر [۱]
ابن حجر عسقلانی احمد، لسان المیزان، ج۱، ص۲۶۱، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۹- ۱۳۳۱ق.
او را ابن ربیح خوانده است، اما ابن نقطه [۲]
ابن نقطه محمد، الاستدراک، ج۱، ص۴۰۸، نسخة عکسی موجود در مرکز.
بر آن است که ابن ربیح محدث دیگری بوده است.۲ - تولدابن رمیح اهل نسا (شهری در خراسان ) بود، در شَرمَقان از نواحی نسا زاده شد و در مرو پرورش یافت. [۵]
خطیب بغدادی احمد، تاریخ بغداد، ج۵، ص۶، قاهره، ۱۳۴۹ق /۱۹۳۰م.
۳ - استماع حدیثدر نیشابور، مرو، ماوراء النهر ، بلخ، هرات، ری، بغداد، اهواز، بصره، کوفه، مکه ، شام و جزیره (شمال عراق کنونی) به استماع حدیث پرداخت [۶]
ابن عساکر علی، تاریخ مدینة دمشق، ج۵، ص۳۴۶، به کوشش عبدالغنی الدقر و مطاع الطرابیشی، دمشق، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۴م.
و شاید به سبب کثرت سفرها بود که برخی او را جوّال (پرسفر) خوانده اند. [۷]
سهمی حمزة بن یوسف، تاریخ جرجان، ج۱، ص۱۰۰، به کوشش محمد عبدالمعید خان، حیدرآباد دکن، ۱۳۸۷ق /۱۹۶۷م.
[۸]
ذهبی محمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۶، ص۱۶۹، به کوشش شعیب الارنؤوط و اکرم البوشی، بیروت، ۱۴۰۴ق /۱۹۸۴م.
۴ - شیوخشیوخ وی عبارتند از: محمد بن ابی حارثه، احمد بن ابراهیم ابن هشام غسّانی، عبدالله بن محمد بن سلم، محمد بن حسن بن قتیبه، ابوبکر بن زَبّان، علاّن صیقل، عبدالله بن محمد بن شیرویه، ابوبکر بن خزیمه، عبدالله بن محمود مروزی، عمر بن محمد بن بُجَیْر سمرقندی و محمد بن عقیل بن ازهر و دیگران [۹]
ابن عساکر علی، تاریخ مدینة دمشق، ج۵، ص۳۴۶، به کوشش عبدالغنی الدقر و مطاع الطرابیشی، دمشق، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۴م.
و نیز از ابوخلیفه جمحی (د ۳۰۵ق /۹۱۷م) و طبقه او روایت کرده است. [۱۰]
ابن شاکر کتبی محمد، عیون التواریخ، ج۱۱، ص۱۸۹، نسخة عکسی موجود در مرکز.
۵ - اقامتاو مدتی در جُرجان مقیم شد و در آن شهر حدیث گفت. [۱۱]
سهمی حمزة بن یوسف، تاریخ جرجان، ج۱، ص۱۰۰، به کوشش محمد عبدالمعید خان، حیدرآباد دکن، ۱۳۸۷ق /۱۹۶۷م.
ابن رُمیح بارها به بغداد سفر کرد و روزگاری دراز در صعده یمن اقامت داشت و او را به سبب اقامت نزد سادات صعده ، زیدی گفته اند. [۱۲]
ابن عساکر علی، تاریخ مدینة دمشق، ج۵، ص۳۴۶، به کوشش عبدالغنی الدقر و مطاع الطرابیشی، دمشق، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۴م.
وی در حدود ۳۵۰ق /۹۶۱م به بغداد و از آن‌جا به نیشابور رفت و ۳ سال در آن دیار مقیم بود. [۱۳]
خطیب بغدادی احمد، تاریخ بغداد، ج۵، ص۷، قاهره، ۱۳۴۹ق /۱۹۳۰م.
حاکم ابوعبدالله برای او جلسه املاء ترتیب داد و خود صحیح بخاری را نزد او خواند. [۱۴]
ذهبی محمد، تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۹۳۰، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۳-۱۳۳۴ق.
[۱۵]
ذهبی محمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۶، ص۱۶۹، به کوشش شعیب الارنؤوط و اکرم البوشی، بیروت، ۱۴۰۴ق /۱۹۸۴م.
ابن رمیح از نیشابور دوباره به عراق رفت و در آن‌جا مردم پذیرای او شدند. آنگاه حاکم صعده او را نزد خویش فرا خواند. ۶ - وفاتابن رمیح هنگامی که به سفر حج رفته بود، در جحفه درگذشت و همان‌جا به خاک سپرده شد. [۱۶]
ابن عساکر علی، تاریخ مدینة دمشق، ج۵، ص۳۴۷، به کوشش عبدالغنی الدقر و مطاع الطرابیشی، دمشق، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۴م.
[۱۷]
خطیب بغدادی احمد، تاریخ بغداد، ج۵، ص۷، قاهره، ۱۳۴۹ق /۱۹۳۰م.
۷ - تضعیف و توثیقسهمی و خطیب بغدادی هر دو به نقل از ابوزرعه [۱۸]
سهمی حمزة بن یوسف، تاریخ جرجان، ج۱، ص۱۰۰، به کوشش محمد عبدالمعید خان، حیدرآباد دکن، ۱۳۸۷ق /۱۹۶۷م.
[۱۹]
خطیب بغدادی احمد، تاریخ بغداد، ج۵، ص۷، قاهره، ۱۳۴۹ق /۱۹۳۰م.
و نیز ابونعیم به ضعف و حتی کذب او اشاره کرده اند، اما خطیب [۲۰]
خطیب بغدادی احمد، تاریخ بغداد، ج۵، ص۸، قاهره، ۱۳۴۹ق /۱۹۳۰م.
خود با این عقیده مخالفت ورزیده، همچون ذهبی ، او را ثقه و ثبت (معتمد و امین) دانسته است.ابن حجر [۲۲]
ابن حجر عسقلانی احمد، لسان المیزان، ج۱، ص۲۶۱، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۹- ۱۳۳۱ق.
علت تضعیف ابن رمیح را گرایش به مذهب زیدی و تظاهر به آن گفته است.۸ - شاگرداناز ابن رمیح، ابوالحسن دارقطنی، ابوحفص بن شاهین، علی بن مفضل بن طاهر بلخی، حاکم ابوعبدالله، ابوعبدالرحمان سلمی، ابوالحسن محمد بن رزقویه، ابوعلی بن دوماالنّعالی، ابوالقاسم عبدالرحمان سراج نیشابوری و اسحاق بن اسماعیل رملی روایت کرده اند. [۲۳]
ابن عساکر علی، تاریخ مدینة دمشق، ج۵، ص۳۴۶، به کوشش عبدالغنی الدقر و مطاع الطرابیشی، دمشق، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۴م.
[۲۴]
ابونعیم اصفهانی احمد، حلیة الاولیاء، ج۷، ص۳۲۲، قاهره، ۱۹۳۲- ۱۹۳۸م.
سُلَمی به استماع خویش از ابن رمیح اشاره کرده است. [۲۵]
سلمی محمد، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۷، به کوشش یوهانس پدرسن، لیدن، ۱۹۶۰م.
[۲۶]
سلمی محمد، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۳۰، به کوشش یوهانس پدرسن، لیدن، ۱۹۶۰م.
۹ - آثارابن رمیح دارای تألیفاتی نیز بوده است [۲۷]
خطیب بغدادی احمد، تاریخ بغداد، ج۵، ص۶، قاهره، ۱۳۴۹ق /۱۹۳۰م.
و مزّی در چند مورد به کتابی از او اشاره کرده، [۲۸]
مزی یوسف، تحفة الاشراف، ج۱، ص۳۰۷، به کوشش عبدالصمد شرف الدین، بمبئی، ۱۳۸۴ق /۱۹۶۵م.
[۲۹]
مزی یوسف، تحفة الاشراف، ج۵، ص۴۵۸، به کوشش عبدالصمد شرف الدین، بمبئی، ۱۳۸۴ق /۱۹۶۵م.
اما اثری از آن‌ها فعلاً در دست نیست.۱۰ - فهرست‌منابع(۱) ابن حجر عسقلانی احمد، لسان المیزان، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۹- ۱۳۳۱ق. (۲) ابن شاکر کتبی محمد، عیون التواریخ، نسخة عکسی موجود در مرکز. (۳) ابن عساکر علی، تاریخ مدینة دمشق، به کوشش عبدالغنی الدقر و مطاع الطرابیشی، دمشق، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۴م. (۴) ابن نقطه محمد، الاستدراک، نسخة عکسی موجود در مرکز. (۵) ابونعیم اصفهانی احمد، حلیة الاولیاء، قاهره، ۱۹۳۲- ۱۹۳۸م. (۶) خطیب بغدادی احمد، تاریخ بغداد، قاهره، ۱۳۴۹ق /۱۹۳۰م. (۷) ذهبی محمد، تذکرة الحفاظ، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۳-۱۳۳۴ق. (۸) ذهبی محمد، العبر، به کوشش ابوهاجر محمد سعید بن بسیونی زغلول، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۵م. (۹) ذهبی محمد، سیر اعلام النبلاء، به کوشش شعیب الارنؤوط و اکرم البوشی، بیروت، ۱۴۰۴ق /۱۹۸۴م. (۱۰) سلمی محمد، طبقات الصوفیة، به کوشش یوهانس پدرسن، لیدن، ۱۹۶۰م. (۱۱) سهمی حمزة بن یوسف، تاریخ جرجان، به کوشش محمد عبدالمعید خان، حیدرآباد دکن، ۱۳۸۷ق /۱۹۶۷م. (۱۲) مزی یوسف، تحفة الاشراف، به کوشش عبدالصمد شرف الدین، بمبئی، ۱۳۸۴ق /۱۹۶۵م. (۱۳) یاقوت حموی، معجم البلدان. ۱۱ - پانویس
۱۲ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌رمیح»، ج۳، ص۱۲۵۲. |